Jacob Sparreboom:
25-06-1900 — 25-02-1945
Een verhaal waarom Jacob belangrijk is voor de familiestichting, over een niet gemakkelijk leven tijdens de tweede wereldoorlog en de reden dat Jacob op begraafplaats Veldwijk te Ermelo begraven is.
Havenstad Rotterdam
Na 1900 waren de havens langs de Maas in Rotterdam nog volop in ontwikkeling, de Merwehaven is daar een voorbeeld van. Dat leverde behoorlijk wat werkgelegenheid op. Alleen het aantal zeelieden in 1930 telde al iets meer dan 24000, dus je kan je voorstellen dat er in Rotterdam een veelvoud daarvan nodig was om alle goederen te lossen en te vervoeren. Rotterdam trok werkzoekenden uit alle delen van het land aan en tussen 1850 en 1920 groeit de bevolking van 90.000 naar 500.000 inwoners. De Euromast stond er nog niet, die is in 1960 gebouwd.
Zij werkten in de woningbouw, de haven zelf (denk aan de grote graanelevators1), winkels (de eerste Bijenkorf was gebouwd in 1930), entertainment (jazz was populair) of in het vervoer. Rotterdam was dus een behoorlijk drukke stad, kijk maar eens naar dit prachtige filmpje uit die tijd.
Zeelui
Hoewel een zeeman vaak van huis is zijn de meesten gewoon aan de wal opgegroeid en hebben daar een woning. Op de website van Stichting Maritiem Historische Databank2 kunnen naar opvarenden gezocht worden. En dan zien we dat er ook meerdere Sparrebomen werk hadden op een boot en meestal een woonplaats aan de wal hadden.
Wat opvalt is de jonge leeftijd die deze stoere zeelui hadden, de jongste in onderstaand lijstje is 13 jaar oud! Het ‘Kinderwetje van Van Houten3‘ uit 1874 verbood slechts dat kinderen jonger dan 12 jaar moesten werken in fabrieken, maar dat gold niet boerenbedrijven. Daar kregen jonge kinderen geen opleiding en moesten zwaar werk verrrichten op het land. Uit het lijstje is alleen Wolter in onze stamboom terug te vinden, van de overigen weten we nu alleen dat ze geleefd hebben maar niet wie hun ouders zijn.
De leerplichtwet, ingevoerd door Hendrik Goeman Borgesius in 1900, zorgde voor flinke verbetering in deze situatie en in 1928 moesten kinderen tot 13 jaar naar school, maar dat was te laat voor de kinderen in bovenstaande lijst.
Een scheepsjongen, ook wel ketelbink genoemd, deed in feite alle voorkomende klusjes aan boord van een schip, zoals het schrobben van de vloeren, wassen van ramen, opruimen van slaapvertrekken of eetplaatsen, kabels, reparatieklusjes. Een lichtmatroos is een matroos in opleiding, zorgt voor gasten, maar doet net als de scheepsjongen allerlei werkzaamheden aan boord. Van een kok van 14 jaar zullen we geen wonderen verwachten, waarshijnlijk was hij vooral bezig met aardappelen schillen, opruimen en afwassen.
Zoals we al zagen hebben verscheidene Sparrebomen gewerkt op een boot en dat was een zwaar bestaan. Niet in de laatste plaats omdat de boten soms niet aankwamen, de Catharina die in bovenstaand overzicht staat is bijvoorbeeld op een klip bij Frederikshavn te Denemarken gevaren en de Zephyr was bij Engeland gezonken. Na 1900 zagen de boten er uit zoals de Moordrecht uit 1910 die hiernaast is weergegeven, deze foto staat op een mooie website met nog veel meer foto’s van oude schepen, kijk hier maar eens.
In de sneeuw
Omdat genealogie ons op allerlei plaatsen kan doen belanden maken we even een uitstapje van de boten naar een begraafplaats. Om precies te zijn begraafplaats Veldwijk in Ermelo en om er te komen zet je je auto het beste op een parkeerplaats in de buurt. Vervolgens maak je even een gezond kort wandelingetje door het bos voordat je de begraafplaats hebt bereikt. Je zult er geen moderne grafstenen vinden want de begraafplaats is in 1966 gesloten.
Natalie Overkamp en Gert Hofsink besloten in 2009 een boek4 met de titel ‘Grafstenen krijgen een gezicht’ te schrijven over mensen die begraven lagen op de oude begraafplaatsen van (voormalig psychiatrisch ziekenhuis) Veldwijk te Ermelo.
Daar liggen een aantal interessante mensen, zoals Willemina van Gogh (18-03-1862 – 17-05-1941), de zus van de bekende schilder Vincent van Gogh. Op hun blog worden er een aantal beschreven. Maar er is ook een Sparreboom begraven, Jacob Sparreboom, en je kunt rustig zeggen dat deze Sparreboom aan de vooravond heeft gestaan van deze familiestichting.
Dus zijn mijn vrouw en ik een kijkje gaan nemen op een koude zaterdag in januari 2024, er lag zelfs nog sneeuw die de week ervoor was gevallen. Gelukkig is de begraafplaats niet heel groot en duurde het niet lang voordat we de grafsteen gevonden hadden.
Jacob Sparreboom
De steen van Jacob ligt op de personeelsafdeling waar mensen begraven werden die op Veldwijk hebben gewerkt. We vinden hem geheel rechts in een rij aan de rechterzijde van het middenpad wanneer je zo gaat staan dat de teksten op de stenen leesbaar zijn.
Aan de bovenkant heeft de steen een trapvorm waarin je met enige fantasie een liggende spar zou kunnen zien. Maar doorgaans staat een trap symbool voor de overgang van het leven naar het hiernamaals. Ernaast staat een palmtak die de overwinning op de dood symboliseert (Johannes 12:13).
Onderaan staat Openbaring 14:18. Statenvertaling: ‘En een andere engel kwam uit van het altaar, die macht had over het vuur; en hij riep met een groot geroep, tot dengene, die de scherpe sikkel had, zeggende: Zend uw scherpe sikkel, en snijd af de druiftakken van den wijngaard der aarde, want zijn druiven zijn rijp.’
Verder staan de geboorte- en overlijdensdatum op de steen vermeld, voor stamboomonderzoek natuurlijk belangrijke informatie. Jacob overleed enkele maanden voordat hij 45 zou worden. In het verhaal van Putten staat dat de bevrijding van Ermelo van de Duitse bezetting na 18 april 1945 begon, wat de dood van Jacob extra triest maakt omdat hij de bevrijding net niet mee mocht maken.
Maar waarschijnlijk wist hij wel dat de bevrijding niet lang meer op zich zou laten wachten. Uit andere bronnen weten we dat Jacob geboren is in Rotterdam en een tijdlang als machinist op een schip gevaren heeft. Een zoektocht naar monsterrollen leverde tot nu toe echter niets op, dus we weten niet op welk schip hij heeft gevaren en in welke periode precies.
Maar in elk geval voor 2 september 1925 want toen trouwde hij met Janna Rietveld5 en ging als monteur aan wal werken in een tricotfabriek van Edmond Hertzberger. Tricot is fijne machinaal gebreide, niet geweven, stof van willekeurig garen. Het is rekbaar en heeft daarom veel toepassingen.
Helaas, binnen 10 jaar, overleed zijn vrouw na een ernstig ziekbed op 3 augustus 1935 en moest zijn twee kinderen bij familie onderbrengen. Hij hertrouwde aan het eind van hetzelfde jaar en kreeg als machinist-monteur werk in Veldwijk te Ermelo in Gelderland waar hij met zijn gezin naartoe verhuisde.
Vervolgens breekt de 2e wereldoorlog uit, de fabriek van zijn oude werkgever in Rotterdam werd gebombardeerd. Aan het eind van de oorlog, op 2 februari 1945, ging hij op zoek naar voedsel maar werd beschoten. Hij is op 25 februari 1945 aan zijn verwondingen overleden.
De jongste uit het gezin van Jacob is later, samen met zijn vrouw, geïnteresseerd geraakt in het onderzoeken van zijn stamboom. Hieruit is later Familiestichting Sparreboom6 ontstaan!
Willemina van Gogh
Als bovenstaand al geschreven ligt op Veldwijk ook de grafsteen van Willemina van Gogh7, de zus van schilder Vincent van Gogh. Op haar steen, nauwelijks nog leesbaar, staat dat zij leefde van 15 maart 1862 tot 17 mei 1941. Op internet kan meer informatie over haar en andere Veldwijkbewoners gevonden worden, bijvoorbeeld hier of hier.
